Wellington City Libraries

Te Matapihi Ki Te Ao Nui

Search options

Return to Nga Tupuna main page

Hōhepa Kōpiri,
I mate i mua o te tau 1867

Read in language


E ai ki te whānau ka tae mai a Joseph Phillips ki Aotearoa i te tīmatanga o te rautau 1800, ka noho, ka riro hei whāngai mā tētahi whānau Māori o te takiwā, i huri ai tōna ingoa ko Hohepa Kopiri. Ka ora ia hei 'Pakeha-Maori' e ai hoki ki te pukapuka The Taranaki wars, i ngā pakanga o 1832 ki a Tainui.

E ai ki ngā rekoata a te Kōti Whenua Māori nō ngā hapū o Ngāti Puketapu me Ngāti Tuaho o Te Ati Awa a Hohepa Kopiri. Hei whāngai pea ia mā Rangiripoa te tamaiti a Koa rāua ko Te Ikahore. Tērā pea ko Joseph Phillips tētahi o ngā pākehā hokohoko, whaiwhai wēra, i hāpai te hautū o te pā o ōtaka i te marama o Pēpuere 1832. Ka moe a Hōhepa Kōpiri i a Mere Moko (Mere Rii, Mere Ngahuia) nō Ngāti Kahungunu ki Wairarapa.

Tokowhā ngā tamariki a Hōhepa Kōpiri: Ko Hēmi Ngauru, i mate nei i te 9 o Pēpuere 1878, ko Tare Ruka Hōhepa, i mate nei i te 12 o Akuhata 1898, ko Enoka Hōhepa Taitea (1842 - 16 o Akuhata 1900, i whānau mai rā ki Parororangi, Pōneke), ko Raima Hōhepa (Raima Hone) (1847? - 31 o Tihema 1907). Kāhore he tamariki a Hēmi rāua ko Raima ake, heoi riro ana te tama a Enoka ko Hēmi Enoka Taitea hei whāngai mā tana whaea kēkē mā Raima mō te 30 tau.

10 ngā tamariki ka mahue i a Tare Ruka rāua ko Wikitoria Te Hunahuna. Ko Whareiti Ruka i whānau i te tau 19.7.1874, ko Tamati Ruka i whānau i te tau 26.1.1877, ko Enoka Taitea Ruka Hohepa i whānau mai i te 12.12.1879, ko Hematini Ruka Hōhepa i whānau mai i te 17.9.1880, ko Hone Ruka Hōhepa i whānau mai i te12.12.1882, ko Miriama Ruka Hōhepa i whānau mai i te 26.5.1885, ko Meri Ruka Hōhepa i whānau mai i te 25.7.1886, ko Hopa Ruka Hōhepa i whānau mai i te 14.6.1890, ko Hōhepa Ruka i whānau mai i te 14.5.1892 ko Tāre Ruka Tāmati Hōhepa i whānau mai i te 3.2.1897. Ko Hematini Enoka (Hematini Putiki) te wahine a Enoka, kotahi tā rāua tama ko Hēmi kotahi te kōtiro ko Ani Enoka (Ani Love).

Kāore i iti iho i te tokotoru ngā tuahine o Hohepa Kopiri i haere mai ki Pōneke noho ai. Ko Heremaia Te Awhi (Heremaia Paora) ko Mihi Korama Te Rapa i mate ki Pitoone i te tau 1868. Ka moe a Mihi i a Te Rei Pukekura (ka mate a Te Rehe i ngā tau o te 1850), ka heke atu ki te moutere o Aropawa rāua ko Parata Nuku. Hei tungāne a Te Rei nō Haneta Toea. He tuahine anō hoki a Hatarete Pōkai (Atarete) i mate nei i te 28 o Hune 1884 ki Waikanae. Koia nei te wahine a Ngake.

Ka heke mai a Hohepa Kōpiri i Taranaki i a Ngāti Hāmua ki Aropawa noho ai ki te tau 1837. Katahi ka hoki ki Pitoone me Pipitea noho tahi ai me Te Matehou i te hokinga mai o Moturoa i Wairarapa. Nā Hohepa Kopiri te Tiriti i haina ki Pōneke i te marama o Aperira 1840. He whanaunga tata a Hohepa Kopiri rāua ko Neta Toea. Nō reira riro ana i ana tamariki ētahi pānga whenua o te kuia nā ki Waikawa i Tōtaranui (Marlborough Sounds) rātou ko Hematini Enoka ko ngā Heberley hoki i a Mata Te Naihi. He pānga hoki o Hohepa Kōpiri ki te poraka whenua Araheke M ki Taranaki.

Nō te tau 1867 i te rūringa o Pipitea Pa, tokowhā ngā tamariki a Hohepa Kopiri rātou ko ngā tamariki tokorua a tōna tuahine i kerēme i te pānga nama 5. Ko Hēmi Ngauru, ko Tāre Ruka, ko Enoka Taitea, ko Raima Hōhepa me ōna tuāhine a ātarete Pōkai, rāua ko Mihi Te Rapa, i mate nei i te tau 1868 ki Pitoone. Kāhore hoki he tamariki a ātareta Pōkai rāua ko Mihi Te Rapa.

Ka riro te pānga whenua nama 4 i a Meri Pawa, te pouaru o Parata Nuku, ā, me ōna uri. Hei whanaunga anō a Meri Pawa ki a Hohepa Kopiri. He mea tuku ki a Parata Nuku i te tuatahi, e Hohepa nā te noho atu a te tuahine o Hare Parata rāua ko Hēmi Ngauru.

Nō te matenga o Tare Ruka Hōhepa ko ōna whenua ko Awaroa, ko Tauparaha nama 2 i Wairarapa, Araheke M i Taranaki, me Wiremutāone, ōrongorongo B me ōrangi Kaupapa 13 i te poraka o Pōneke.

Ka mate nei a Hōhepa Kōpiri i mua i te tau 1867.

Ngā Tuhinga Kōrero:

  • WMB no.1 p.47-48, 129, 168, 170
  • WMB no.10 p.1A, 2-3, 3-5 List of Tare Ruka's children
  • WMB no.14 p.279
  • WMB no.16A p.119-121
  • WMB no.16 p.90-98, 99-104
  • Taranaki MB no.3, 343
  • Wairarapa MB no.1 p.15, 22-34, 36-41, 47-48 Nelson MB no.1 p.149 whakapapa
  • E-mail J. Stratton 4.4.05

Korero o te Wa I Raraunga I Rauemi I Te Whanganui a Tara I Whakapapa