Wellington City Libraries

Te Matapihi Ki Te Ao Nui

Search options

Ko Nga Waiata Maori he mea kohikohi mai, na Sir George Grey

Waiata : He Tangi nga Kohurehuremo tona Mokupuna, pp. 3-8.


[This tangi was given to me by Te Rangihaeata, the whole of the illusions it contains are explained by the legends in Sir George Grey's "Polynesian Mythology".]

Tenei ka noho i te whare
He rau maharatanga ki a taua ;
Me pewhea ra e tama te tangata kua tupu ?
"Ko Tai ;
"Ko Tainui,
"Ko Tairoa
"Ko Taipupuhi,
"Ko Tairerena
"Ka maro te Taiwhakahakiri
"Ka puta nga tama a Parawhenua mea
"Kua akiakiria ki te kowhatu."

Tomokia e koe ki te wao,
He kimihanga,
He rangahaunga,
Ki ti tumu,
Ki te weu,
Ki te aka,
Ki a Tane-mahuta,
Kia hinga iho,
Ko Totarakaria.
Me pewhea e ?
Haere kouru
Haere rara
Haere pakiaka tonu

Used with kind permission of the Alexander Turnbull Library.  Reference number: C-054-018.  Not to be reproduced.
A korero : Te Rangihaeata addressing the Governor-in-Chief
(Sir George Grey) at Waikanae, 1851,
painting by Richard Oliver.
Click image for larger view.
Ma ta aha e kawe ?
Ma nga hau o Pungawere ?
Kokiritia atu ki te wai,
Ko te waka i hoki ki Hawaiki,
Takitutia ki te toiora
O to tupuna o Manaia,
E tu i kona i te tohu
Te kura takaipuni,
Tukitukia ki te one pukei ai.

Hapainga to taiaha
Ko te maire-matatu,
Ko te tama a Rurutangiakau.
Hoaia to mata,
"Ko Tahuatu,
"Ko Pakikauamanu,
"Ko Hautekamakama."

Ka takoto i te ata
"Ko Ihu-motomotokia,
Awatea ake, "ko Whaitiri-kapapa,
"Ko te Rakumia,
"Ko Tarai-whenuakura,"
Ka whatiia i kona.

Whiti rawa atu koe ki tera taha,
To tumu na ko Matarehua ;
To whare nui na,
Ko Taumaihi-o-Rongo ;
To rua kai, ko te Marihope.
Ka, whaia te karanga riri muri,
"Hei kona tonu koutou tau ake ai,"
E tomo ki te whare,
Kumekume ai i nga hau o te rangi,
I te aputahi a Pawa,
Ka takoto i te ata,
Ko Maikukutea.

Ka hikaia te manawa,
Ko Rangi-tapuhikura,
Hekeheke-iho-i-a-Aitupawa,
Hikutoto-ki-te-rangi,
He umu pokotaringa,
Whakaeanga toa i te ata.
Me aha hoki ra e tama,
I nga hanga a tawhiti,
A raro a te reinga.

Te tohia ki te wai o Tu,
Kia karo honi ai,
Kia karo patu ai,
Te wai o Uru-o-Ngagana,
O Mai-o-rangi ;
Tarewa tonu tama ki runga,
E oma hoki ra,
Ki te rangi matinitini,
Hapainga ko te Aho-i-a-Rangi,
Whakarongorongo marire ana,
Kia huri te taringa,
Ki te whakarongo,
He whakaputaputanga kawhau ;
To huarahi ko te Ahuta,
Hei taunga, ki raro.
Ki a Papatuanuku ;
He tangata wairangi,
Ki te moe noa i a Te Kuraimonoa,
Whakatoro huanga ki a Ruarangi,
Ki a Mahueru,
Ki a Mahetea ;
E piki hoki ra ki runga,
To taumata
Ko Hui-te-rangiora,
E whai ana koe
I nga kumara i kawhakina,
Ki te whakaokorau.

Hoki rawa iho
Koua tangotangohia te tapu, ka he -
te tu nei te aorere
Ka hoki kei te kurapapa
Ka eke te hou-tama-wahine.

Mauia e koe, "kei whea ra Tawhitinui e ?"
Ko te kainga o Ware,
Ko te wahine whakatari pakanga,
Na Tu-te-ngana-a-hau ;
Ka werohia ki te mata,
O te kahikatoa,
Ka mate i reira,
Ko te Ainga-nui-a-Tane,
Ka rere te Rohutu, te Takawere,
Karihitia ki te whare o Muturangi,
Ki a Ariahu.
Kei runga Puna-te-ahu kei te awhi noa
Ka puta kei waho ko Hotuope,
Ko te tamaiti i pu ai te pakanga,
Kia hinga iho ko Heiao,
Ka taia te kupenga na Uenuku,
Ka potaea ki runga ko Whitikarihi,
Ka tapahia ki te niao o te waka,
Ka ngau noa te arero o te mano iwi nei,
Tikina rawatia e koe ki a Hema,
Ki te tupuranga mai o te kohuru,
Kia hinga iho,
Ko Maputu-ki-tu rangi,
Ko Mahina-i-te-ata,
Ko ea ko te mate.
Manihitia atu e koe te whare i a Tinirau,
Kei runga Tuhururu,
E haere ana ko ki whea ?
Kauaka e kataina,
Nau mai taua,
He tapui to Tamatea,
I tau ai ki te haere
E kimi ana i a Kae,
I te tangata tohitohi,
Kia tuputupu nunui ai tama
Ki tana wai,
Ka mate ra Tutunui,
Ka tikina ki runga,
Ki a Raukatauri,
Ki a Raukatamea,
Ki a Itiiti,
Ki a Rekareka,
Ki a Ruatamawahine,
Ki a te Whakapitaumamaua,
Nano i ako mai te rauhanga,
Ka rotua, ka moe,
Ka whakakopaia,
Ki te takapau wharanui;
Oho rawa ake, ko te motu tapu
Na Tinirau,
Te hemo noa nga pohehe o namata,
Ka utaina ki te waka;
Ka mate ra Tuhuruhuru,
Ka tikina ki a Whakatau,
Kia tikina atu
Ko te whanau a Punga,
Ka horo te tihi-hui-o-Manono,
Ka wera Whitinakonako,
Ka mau te pakura ki te rangi ;
Ka hoki mai tama
Ki Pikopikoiwhiti,
Whakaarohia atu e koe,
Tena ano te take pakanga
I mahue i a koe, ko Hema,
Kia tikina e Tawhaki
Ka Whakataka ko te kahui maru,
Rokohanga iho e takoto ana,
I runga o te tahuna tapu,
Ka hurihia ki te hurianga,
I Mata-aho,
Ka mate ra ti tini o Maewahua,
He tokitoki,
Ka rere ia ki te moana waiwai ;
To waka na, ko te Rangihaemata,
Ko te waka i rere mai,
I roto o te ro-oro-hea,
I a te Apurangi,
Ka whiti mai koe ki Aotea,
Kaore ra he whakawaiutanga mou ;
Tena ano te purapura,
Na to tupuna i whakato ki te wai,
Hei whainuinu mou.
E noho i kona, ka mate koe i te ngenge,
Kei whea ra te uri o te tangata,
Ka ngaro nei,
Tena ka riro i a Tahipara,
I te uru o te patu a Hongi,
Tirohia iho te makunetanga,
I te huanui,
He waewae ka karapiti,
Kihai i tau iho ki te whenua,
Hoaia atu to tapuae,
Ko Tipi-o-Houmea,
Ko to ara tena,
E tae ai ki to whaea,
Ka hoki mai ki a-au-e.

Next Waiata (p. 9) .

Korero o te Wa I Raraunga I Rauemi I Te Whanganui a Tara I Whakapapa